Over Sliepers
Over Sliepers,
Als je vroeger oudere mannen zag met een oorring, dan waren dat doorgaans “Derpers” (Egmond a/zee). In de omringende dorpen was dit geenszins het geval dat mannen van de oudere generatie dit droegen. Dit had natuurlijk alles te maken met het visserijverleden van Egmond. Op middelbare schoolleeftijd vonden we dit ook wel een stoere gewaarwording, zo’n oorring, het had immers net als lang haar wel wat rebels.
Over de gewoonte van visserlui om een oorring te dragen werd standaard maar al te graag het verhaal verteld dat het bedoeld was om met de waarde van het goud de begrafenis te kunnen betalen indien je zou verdrinken en op een vreemd strand aanspoelde. Als visserman droeg je er één, en niet zelden zelfs twee, deze konden van goud zowel als van zilver zijn. Goede voorbeelden van een dergelijke “slieper” zoals dit indertijd op Derp werd genoemd zijn er niet veel meer. Het verhaal dat het een soort begrafenisverzekering was wordt nog dikwijls verteld aan buitenstaanders als een bloedstollend verhaal, maar blijkt nu toch een prachtige mythe te zijn, die we maar al te graag in stand houden. Dergelijke Oorringen raakten destijds ook in zwang bij Veluwse boeren en die spoelden immers toch zeker niet aan. Ook is er een verhaal dat het dragen een dergelijke oorring een remedie zou zijn tegen zeeziekte of hoofdpijn. De Oorringen langs de Hollandse kust zowel als bij de zuiderzeevissers was meestal een plat halve maanvormig geheel, een balletje met een gaatje er in vormde het slotje, geen model om dagelijks in en uit te doen. In enkele gevallen was er nog een kruisje in aangebracht. Dit modebeeld was vooral eind 19e eeuw en in het begin van de 20 eeuw het geval. De ware reden dat men dit droeg moet men zoeken bij de onderscheidingsdrang die visserlui immers doorgaans op de zeedorpen hadden naar de boeren en middenstanders op het binnendorp, iets wat zeker in Egmond het geval was. Het dragen van oorringen maakte zichtbaar duidelijk dat je een visserman was en dat droeg je op deze manier uit. Tegenwoordig zien we in visserijkringen nog steeds oorringen, zij het wat anders van model. Veelal komen deze van Urk en hebben meestal een afbeelding van bijvoorbeeld een kotter of een anker en zijn een behoorlijk stuk groter.
Over krielen, visbennen of Dréégmangde…
Ome Engel sjouwde de de strandspullen van mijn moeder en haar vriendin Kniertje van der Zel naar het strand in zijn “juttersmand” zoals mijn moeder het in het bijschrift van haar fotoboek noemde. Typisch Derrepers (Egmond a/zee) zo’n mand, werd altijd gezegd en inderdaad als je indertijd als Derper geboren werd stond zo ongeveer je “mankie” al naast de wieg klaar, want er waren zelfs kleine draagmandjes voor kinderen.
Egmonds Jongetje met een draagmand
De Egmonders kochten hun manden in Alkmaar aan de dijk. Een mandenvlechter in de Schermer blijkt deze manden nieuw te vlechten dus ik besloot er maar eens een te kopen, wat een praktische aankoop bleek, nooit kwam ik meer met muf ruikende strandspullen thuis, zo’n mand ventileert uitstekend. “Jôôi Kos, ga je nee de strangt om een stôôk?”, hoorde je dan een wat oudere Derper zeggen als je voorbij de werf liep. Tja, vroeger werd er stookhout en aangespoelde kooltjes mee gejut voor de kachel. De Dréégmangt diende zo ongeveer voor het vervoer van alles wat denkbaar was, maar in de basis voor vis en Duinaardappels. Kijk je naar een historische foto op de Breelaan in Bergen, waarop een man met een mand te zien is, dan kan het bijna alleen maar een Derper visventer zijn. Wanneer we bij de Alkmaarse visbanken onze ogen goed de kost geven en kijken naar de twee beeldjes die boven op de overkapping te zien zijn dan zien we een visserman en een Egmondse visloopster met een mand
Philip Sadee 1878
Dat er aan het gebruik van dergelijke draagmanden zo’n grote verspreiding zit begreep ik later, het zou Derp ver overstijgen, zo is mij later gebleken. Woonachtig in Katwijk bleek er bij het Katwijks museum ook een reconstructie van een “Kriel” te zijn, een benaming die Derpers er vroeger ook aan gaven, een originele is er helaas niet in de collectie. Ook de Zandvoorters hadden er één en in Zeeland kwam ik dergelijke manden ook tegen. In het Navigo Visserijmuseum in Oostduinkerke hadden ze een vaasvormig model en noemden ze een dergelijke mand een “ben”, In Wijk aan zee was me ook al opgevallen dat er van een “Visben” gesproken werd. In de Panne aan de Franse grens heet het dan weer een “butskorf”. Weldra was mijn fascinatie voor deze krielen niet meer te stoppen. Wat een interessant onderwerp je zou er zelfs een boek aan kunnen wijden of een tentoonstelling. Na het nodige speurwerk kwam ik in Boulogne sur mer, waar de visloopsters dikwijls lage modellen hadden. Vervolgens Normandië, Bretagne en in Engeland, waar met name aan de Noord Engelse en Schotse kust deze manden gretig gebruikt werden, en waarachtig, ze noemen het in Engeland een “creel”.
Musselburgh Schotland, let op de draagwijze met de draagband op het voorhoofd
Het gebruik is dus blijkbaar met name bij het kustvolk rond de Noordzee een bekend verschijnsel en de modellen variëren per regio of soms plaatselijk, ook in hoe en van wat voor materiaal ze gemaakt werden. Is onze Derreper dréégmanght van rotan dan zijn ze in Normandië en Engeland van Wilg gevlochten. In Noord-Engeland zijn er ook Vierkante modellen en is het gebruik er van onder andere bekend bij z.g. “crofters”, mensen die kleinschalige landbouw bedrijven aan de kust, waar aardappelen en turf mee vervoerd werd. Eigenlijk net zoals de aardappellandjes aan de Hollandse zijde waar manden veel in gebruik waren om de duinaardappelen mee te vervoeren. De draagwijze kan verschillen, waar wij deze met twee touwen over de schouders dragen, zie je soms in Frankrijk dat ze met een touw horizontaal over de borst gedragen worden en in Engeland en Noord-Ierland zelfs soms met een band over het voorhoofd.